سیستم تطابقی چشم مانند عملکرد تنظیم عدسی دوربین کار می‌کند. در واقع برای فواصل مختلف به صورت اتوماتیک با تغییر قدرت عدسی داخل چشم، تصویر را بر روی شبکیه به صورت فوکوس حفظ می کند. ولی در سنین بالای ۴۰ سال قدرت تطابق به دلایل زیر کاهش می یابد:

-بزرگ شدن عدسی داخل چشم(crystalynlens)
- سفت شدن عدسی داخل چشم
-شل شدن تارهای کشنده عدسی داخل چشم(زنول)

در حدود سن ۶۰ سالگی قدرت تطابق ،تقریبا به صفر می رسد.افرادی که در این سنین زندگی می کنند با این مشکل مواجه می‌شوند که اشیای نزدیک تر از پنجاه سانت را نمی‌توانند به خوبی تشخیص دهند(مثلا موقع مطالعه،خیاطی،مشاهده موبایل و...)

جبران پیر چشمی بصورت طبیعی

برای حل مشکل پیرچشمی روش های بسیار مختلفی وجود دارد که در قسمتهای آتی به شرح آنها خواهیم پرداخت ولی دو روش که شاید خود نیز آن را تجربه کرده باشید وجود دارد و به صورت کاملاً طبیعی در دسترس است:
- دورتر نگه داشتن متون خواندنی (با کاهش فاصله فوکوس)
- افزایش نور محیط( با افزایش عمق فوکوس)

ولی هر چه سن بیشتر می شود این روش ها دیگر کارایی ندارد و فرد مبتلا مجبور است برای دیدن اشیا در این فاصله از عینک، لنز تماسی و سایر روش های موجود استفاده نمایند.

رابطه سایر عیوب انکساری با پیرچشمی

متاسفانه هیچ پیشگیری برای پیر چشمی وجود ندارد و افراد بسته به وضعیت بدنی، میزان سایر عیوب انکساری ، نوع شغلشان ، عادتهای فردی ، برخی بیماریهای سیستمیک ،بیماریهای چشمی و برخی داروها،زودتر یا دیرتر دچار این مشکل خواهند شد .ذیلا وضعیت سایر عیوب انکساری و پیرچشمی را مختصرا توضیح میدهیم:

-افرادی که دچار دوربینی هستند اگر مقدار آن کم باشد و برای دور از عینک استفاده نکنند،زودتر حس میکنند که تشخیص فواصل نزدیک برای انها مشکل شده است و باید از عینک استفاده کنند،زیرا مقداری از قدرت تطابق انها صرف جبران دوربینی شده است.

- افرادی که دچار نزدیک بینی هستند یعنی برای دور از عینک های منفی استفاده می کنند در سنین پیر چشمی با عینک دورخود نمی‌توانند فواصل نزدیک تر از ۵۰ سانتیمتر را به‌خوبی مشاهده کنند و مجبورند برای مشاهده خطوط نزدیک یا صفحات کامپیوتر و مشابه آن عینک را بردارند و یا از عینکهای دودید یا تدریجی استفاده کنند.

- افرادی که در سنین قبل از پیر چشمی از عینکهای آستیگمات استفاده می کردند در صورت تغییرات شماره آستیگمات در این سن ممکن است تغییراتی نیز در بینایی نزدیک داشته باشند و اگر مقدار آستیگمات آنها بصورت کامل تجویز شود دید نزدیک آنها مختل خواهد شد.آنها نیز میتوانند اکر مقدار آستیکماتیسم زیاد نباشد عینک را برای مطالعه بردارند یا ترجیحا از عینک دودید یا تدریجی استفاده کنند.

چه چیزهایی در سن شروع پیرچشمی مؤثرند؟
۱- مصرف سبزیجات مملو از ویتامین E و Cمثل هویج و همچنین مرکبات باعث به تعویق انداختن پیری چشمی می شود.

۲-افرادی که کارهای نزدیک زیاد دارند مثل کاربران کامپیوتر و غیره زودتر به عینک مطالعه نیاز پیدا میکنند.

۳-بسیاری از مطالعات نشان می دهد که عموماخانم‌ها در سنین پایین‌تری دچار پیرچشمی میشوند.

۴- افرادی که دچار بیماری دیابت,بیماری قلبی و MS هستند در سنین پایین تر به پیرچشمی دچار می شوند .

۵- بعضی از داروها مثل آنتی هیستامین ها و داروهای ضد افسردگی و داروهای ادرار آور مثل فروزماید و...باعث شروع سریعتر پیر چشمی می شوند.

۶-افرادی که در مناطق آفتابی و نزدیک به خط استوا زندگی می کنند و یا کارهای آنها درمناطق روباز است و بیشتر در معرض اشعه ماورای بنفش قرار دارند زودتر دچار پیر چشمی می شوند.بنابراین استفاده از عینک های آفتابی استاندارد باعث به تعویق انداختن سن شروع آن می گردد.

روش های اصلاح پیرچشمی

استفاده از عینک برای اصلاح پیرچشمی

استفاده از عینک معمول ترین و سالم ترین روش اصلاح پیرچشمی و افزایش دید در فاصله نزدیک است .در این قسمت عینک های تک دید که استفاده از آن شیوع بیشتری در بین افراد دارد را توضیح می دهیم و در قسمت های دیگر عینک های ویژه مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
اپتومتریستها و جراحان چشم برای تجویز عینک های تک دید از روش های ویژه و متعددی استفاده می‌کنند که معمولترین روش آن استفاده از چارت ۱۰ خطی بینایی نزدیک است.
در این روش با توجه به فاصله کار بیمار و مقدارعیب انکسار دور بیمار سعی می شود که با عدسی مثبت دید نزدیک بیمارکامل گردد بصورتی که بیمار به راحتی بتواند کارهای معمول روزانه خود را شامل کار با کامپیوتر، مطالعه ،خیاطی و ... انجام دهد .

*نکته بسیار مهم*
"حتماً هنگام مراجعه به اپتومتریست نوع کار نزدیک خودرا بیان کنید"
یکی از عوامل موثر در تعیین مقدار نمره عینک ،فاصله کار است . معمولاً همکاران ما عینک های مطالعه را برای فاصله ۴۰ سانتی متری از چشم تنظیم می کنند و اگر شما کار خاصی داشته باشید مثل اپراتوری کامپیوتر، معمولاً برای فاصله ای دورتر باید تنظیم شود، و یاکارهای هنری که معمولاً در فواصل حدود ۲۵ سانتی متری انجام می گردند برای این فاصله شماره عینک تنظیم میگردد.در غیر اینصورت بعد از تجویز با مشکل مواجه خواهیدشد.
در این روش، پس از تعیین نوع کار ، شماره عینک مطالعه نزدیک نسبت فاصله تعیین میگردد، و برروی چشم بیمار قرار می گیرد و پس از مدتی کار با عینک آزمایش به بیمار تجویز می شود .
علاوه بر فاصله کار ،عادات بیماران و قد بیمار(طول دست)در مقدار تجویز موثر است.

چند نکته مهم:
۱- عینکهای مطالعه، فقط برای فاصله مشخص مناسب هستند و دید شما در فواصل ۸۰ سانت به بعد و بیشتر تار می شود .برای رفع این مشکل می‌توانید از عینکهای نیمه و یا عینکهای دودید و تدریجی استفاده کنید .

۲ -در مورد عینک های مطالعه آماده که متاسفانه در هر جایی یافت می‌شود باید گفت که تنها حسن آن ارزان بودن آن است.
دقت کنید:

اول: هر عدسی عینک دارای مرکز اپتیکی خاصی است که پس از اندازه گیرها به صورت دقیق هنگام نصب روی مرکز مردمک چشم بیمار قرار گیرد. در واقع مرکز مردمک چشم با مرکز عدسی در یک راستا قرارداده میشود تا ایجاد اثرات منشوری ننماید.اثر منشوری باعث ایجاد فشار بر روی عضلات خارجی چشم و عوارض مربوط به آن می‌گردد .
درعینک های آماده به هیچ وجه این مسئله رعایت نمی‌شود.

دوم:مقدار نمره برای هرچشم ممکن است متفاوت باشد ولی در عینک های آماده هر دو عدسی یکسان هستند.

سوم:درصورت وجود آستیگماتیسم در یک یا هر دوچشم، آستیگماتیسم مورد نیازدر عینک هایی که به صورت فنی و دقیق ساخته می‌شوند نیز اعمال می‌گردند ولی عینک های آماده فقط دارای یک عدسی بسیار ساده با بزرگنمایی هستند.
چهارم: جنس فریم و عدسی از ضعیف ترین و غیر استاندارد ترین مواد تهیه شده است تا بتوانند آن را با قیمت بسیار ارزان به بازار عرضه کنند .

پنجم:پوشش عدسی فاقد هر گونه لایه محافظتی،نظیر بلوکنترل یا آنتی رفلکس ها است.
پس فقط "در حد کار راه اندازی" و برای کمتر از پنج دقیقه از این عینکها می توانید استفاده کنید ولی قطعاً استفاده طولانی برای مطالعه و ...عوارض زیادی برای چشم شما می تواند داشته باشد.

۳-نوع عدسی عینک های مطالعه در مورد مشاغل مختلف متفاوت است برای کسانی که کار با کامپیوتر و موبایل دارند حتما از عدسی های آنتی رفلکس (ضد اشعه)و یا بلوکنترل استفاده شود تا عوارض کار با کامپیوتر را به حداقل کاهش دهد هرچند که توصیه ما برای همه استفاده کنندگان از عینک، استفاده از عدسی آنتی رفلکس مرغوب میباشد ولی برای افرادی که با کامپیوتر سر و کار ندارند و فقط برای مطالعه استفاده می کنند می توانند از عدسی های معمولی نیز بهره ببرند.
افرادی که در مکان های روباز و آفتابی کار می‌کنند و نیاز به عینک مطالعه دارند مثل مهندسین، میتوانند از عدسی های فتوکرومیک نیز استفاده کنند تا شدت نور کمتری در محیط روباز به چشم آنها برخورد نمایند.۰

همانطور بیان کردیم،مهمترین مشکلی که عینکهای مطالعه دارند،تارشدن دید برای فاصله بیش از ۸۰ سانتیمتر است که برای رفع این مشکل معمولا از عینکهای نیمه استفاده میکنند که بیمار بتواند به راحتی از بالای عینک دور را هم ببیند(شکل بالا).
ولی افرادی هستند که علاوه بر عینک مطالعه،از عینک دور هم استفاده میکنند و داشتن دو عینک و تعویض مکرر آن بسیار مشکل است‌.
برای حل این مشکل عینکهای دو دید یادوکانونی( Bifocal)اختراع گردیده است که به راحتی بیمار میتواند دید دور و نزدیک واضحی داشته باشد.

اشکالات عینکهای دودید:

۱-خط جدا کننده دید دور و نزدیک تداخلاتی را هنگام کارهای روزمره مثل رانندگی ایجاد مي كند.(پرش تصویر)

۲-نداشتن دید میانی:این عدسیها داری دو قسمت هستند: *دید دور که با آن فاصله ۲متر و بیشتر به راحتی دیده میشود
*دید نزدیک که برای فاصله کمتر از ۵۰سانتیمتر در نظر گرفته شده است.
پس فاصله بین این دو یعنی بیشتر از ۵۰ سانتیمتر و کمتر از ۲ متر دید خوبی ندارد و بیمار موقع انجام بعضی کارها مثل پایین رفتن از پله دچار مشکل میشود‌.راه حل این مشکل استفاده از عینکهای تدریجی(progressive)است.

عینک های تدریجی یا پروگرسیو:

همانطور که گفته شد عینک های دودید دید میانی ندارد ،یعنی فاصله بین ۵۰ سانتی متر تا ۲ متر را نمی توان به خوبی تشخیص داد و بیمار هنگام نگاه کردن روی زمین و جلوی پا و یا هنگام پایین رفتن از پله‌ها دچار اختلال دید می شود .
در حدود ۵۰ سال پیش روشهایی برای حل این مشکل ابداع گردید، از جمله آن می‌توان به عدسیهای پروگرسیو اشاره کرد ، این عینک‌ها در همه فواصل برای دور، فاصله میانی و فاصله مطالعه دید خوبی را برای بیمار ایجاد می‌کنند. بسیاری از کسانی که سابقه استفاده از این عدسی ها را دارند تجربه خوبی با این نوع عدسی ها ندارند که علت آن روش های تولیدی قدیم آن است ولی در روش های جدید که با دستگاههای تمام اتوماتیک و نرم افزارهای ویژه کامپیوتری پیشرفته انجام می گیرد بسیار دید راحت و واضحی را برای بیمار فراهم می‌کند.

تجویز لنزهای تماسی برای اصلاح پیرچشمی

لنز های تماسی از چند دهه پیش به طور گسترده ای جهت اصلاح عیوب انکساری مورد استفاده قرار گرفتند و در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از مواد خاص، عوارض آن به حداقل رسیده است و افراد می توانند با رعایت نکات بهداشتی گفته شده در کلینیک های اپتومتری و بینایی سنجی با خیال راحت از این لنزها استفاده نمایند.

برای اصلاح دید مطالعه در افراد بالای ۴۵ سال نیز می توان از این لنزها استفاده نمود که ذیلاً به شرح آنها می پردازیم.
۱-لنز های دودید: این لنزها به‌صورت عدسیهای دو کانونی که در قسمت های قبلی توضیح داده شد استفاده میشود ولی در اندازه کوچک ۱۴ میلیمتر. لنز تماسی روی چشم قرار داده می‌شود و می‌تواند هم دید دور و هم دید نزدیک را تامین نماید ولی با توجه به اینکه باید هر چند ماه تعویض گردد از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست.
اخیراً نوعی لنز مولتی فوکال دور و نزدیک به بازار ایران عرضه شده است که نسبت به نوع بایفوکال، قیمت پایین تری دارد.
ولی ساده ترین روش استفاده از لنز تماسی برای تامین همزمان دیده دور و نزدیک روش Monovision است. با معاینات دقیق اولیه توسط اپتومتریست و تشخیص چشم غالب و مغلوب می توان با استفاده از یک لنز برای افراد پیر چشم و دو لنز متفاوت برای افرادی که علاوه بر پیرچشمی دچار اشکالات دید دور هستند مشکل را برطرف نمود .
این روش هزینه نسبتاً پایینی دارد و بغیر از سختی معاینات اولیه که به عهده اپتومتریست میباشد، هزینه اضافه دیگری برای بیمار وجود ندارد.
استفاده از این روش محدودیت هایی رااز نظر میدان دید و دید دوچشمی ایجاد می‌کند.
بررسی هایی که از افراد استفاده کننده از روش "منوویژن کانتکت لنز" به عمل آمده در مجموع رضایت آنان را از این روش نشان می دهد.
*نکته مهم*
خشکی چشم که در افراد مسن شایع است،در صورت استفاده از لنز تماسی در سن بالای ۴۵ سال ،مشکلات بیشتری را در بیمار ایجاد میکند.بنا بر این،در صورتیکه اپتومتریست تشخیص دهد، بایستی از قطره های مخصوص هنگام گذاشتن لنز تماسی استفاده نمود.

. روشهای جراحی اصلاح پیرچشمی

روشهای متعددی به این منظور توسط جراحان چشم استفاده می شود .در یکی از روشها به نام camera با استفاده از مواد ویژه قطعه ای را در داخل چشم و روی مردمک قرار می دهند که با تمرکز نورهای ورودی به چشم باعث از بین بردن علایم پیرچشمی می گردد و حتی مقادیر کم عیوب انکساری را نیز می تواند کاهش داده یا از بین ببرد.
این روش با توجه به عوارضی که بعدا مشخص شد از سوی سازمانهای مربوط،غیر مجاز شناخته شد.

روش جراحی ریفراکتیو مونو ویژن که بوسیله دستگاه لیزیک و...قابل انجام است،با توجه به آنچه که قبلا توضیح داده شد و از طرفی برگشت ناپذیر بودن روشهای جراحی،چندان مورد رضایت بیماران نیست.

استفاده از قطره پیلوکارپین

قطره «ویوتی»در واقع همان قطره پیلوکارپین با درصد غلظت خاص است که میتواند دید نزدیک را در افراد پیر چشم،«بصورت موقت»برای چند ساعت بهبود بخشد.
مکانیسم اثر این قطره،تنگ کردن مردمک چشم و نتیجتا افزایش عمق فوکوس،است.

 نویسنده : اپتومتریست محسن شاهپری